به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس، نقش بی بدیل دانشگاهیان در مردمیسازی، تحول درگام دوم انقلاب اسلامی و ارتقای مشارکت در انتخابات غیرقابل انکار است.
شهاب جنابی عضو هیأت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران و دستیار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در امر مردمی سازی در گفتوگو با خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری فارس این موضوع را تحلیل کرده است.
فارس: آقای دکتر در ابتدای مصاحبه لطفاً به طور کلی درباره موضوع «مردمی سازی» و آنچه از این مفهوم در وزارت علوم مد نظر است، توضیح بفرمایید.
جنابی: انقلاب اسلامی با استعانت از خداوند متعال و رهبری حکیمانه امام خمینی (ره) با اتکا به مردم و توسط مردم به پیروزی رسید و مردم صاحبان اصلی این انقلاب و نظام جمهوری اسلامی هستند که برای سربلندی آن، شهدای عزیز و والامقامی را در طور سالهای مختلف تقدیم کردهاند.
از زمان پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون نیز هر جا مردم حضور داشتهاند و نقش خود را به خوبی ایفا کردهاند، کشور توانسته است به پیشرفت های ارزشمندی دست یابد. آنچه باید بطور ویژه مد نظر قرار گیرد، این است که حضور و مشارکت مردم در همه مسائل، حل کننده مشکلات است و اگر بطور خلاصه بخواهیم به سؤال شما پاسخ دهیم، در مردمی سازی بخشهای مختلف دولت، آنچه مورد نظر است، استمرار حضور و مشارکت فعال و بیش از پیش آحاد مردم در ساختن آینده جامعه و کشور خود است.
به بیان دیگر، در مردمی سازی بخشهای مختلف، نحوه ایجاد بسترهای لازم برای جلب مشارکت آحاد مردم در زمینه های مختلف علمی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی و دیگر زمینهها و در سطوح مختلف تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت، مد نظر است.
فارس: در مردمی سازی، به چه موضوعاتی قرار است پرداخته شود؟
جنابی: مأموریت های مشخصی از سوی ستاد مردمی سازی دولت برای دستگاه های مختلف تعیین شده است تا بتوانند از ظرفیت های مردمی، در راستای انجام وظایف و مأموریت های آن دستگاه و همچنین برای حل مسائل موجود در کشور استفاده کند و ضمن تعامل مؤثر با فعالان و حلقه های میانی در آن عرصه، امکان استفاده از ظرفیت ایشان در پیشرفت کشور و ساختن آینده مورد نظر را بیش از پیش فراهم کنند.
همچنین شناسایی فرآیندهای ناکارآمد، پرهزینه و زمان بر دیوانسالار که روند خدمت رسانی به مردم را با چالش مواجه می کند و همچنین بهبود این فرآیندها بمنظور تسیهل و تسریع در خدمت رسانی به مخاطبان و آحاد مردم، از دیگر مأموریت های مهم مورد نظر است که بطور جدی لازم است به آن پرداخته شود. ارتقای فرهنگ و روحیه مردمی در میان همه مسؤولان در دستگاههای اجرایی و تکریم و رسیدگی شایسته به درخواستهای مخاطبان نیز از اهداف و مأموریت های مهم دیگری است که در مردمی سازی مورد توجه قرار می گیرد.
* نقش دانشگاهیان در تبیین و اجرای بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی
فارس: با توجه به توضیحاتی که ارائه کردید، چه ارتباطی بین مفهوم «مردمی سازی» و «بیانیه گام دوم انقلاب» وجود دارد؟
جنابی: برای پاسخ به این سؤال، مناسب است ابتدا مروری بر اهمیت بیانیه گام دوم انقلاب و هدفی که دنبال می کند داشته باشیم و سپس به ارتباط مردمی سازی با این بیانیه بپردازیم.
ما در آستانه پنجمین سالگرد صدور بیانیه گام دوم انقلاب از سوی رهبر عزیز و فرزانه انقلاب اسلامی قرار داریم. در این بیانیه بسیار مهم که عظمت انقلاب، عظمت مسیر طی شده تا کنون، عظمت افق پیش رو و اهمیت نقش جوانان در دستیابی به پیشرفت و تعالی مورد نظر در آن مورد تأکید قرار گرفته است، گویی یک فراخوان نسبت به عموم مردم به ویژه جوانان کشور اعلام شده است تا به ایفای نقش فعال برای ساختن آینده کشور بپردازند. در این بیاینه، از جوانان خواسته شده تا شانههای خود را زیر بار مسؤولیت بدهند و ایران عزیز را الگوی کامل نظام پیشرفته اسلامی بسازند. بنابر این همان هدفی که در مردمی سازی دولت مد نظر است که بتواند بستر مشارکت فعال آحاد مردم در حل مسائل کشور و ساختن آینده مورد نظر را محقق کند، در بیانیه گام دوم انقلاب نیز از سوی رهبر معظم انقلاب مورد مطالبه قرار گرفته است و این مهم، ارتباط تنگاتنگ بیانیه گام دوم انقلاب با اهداف مورد نظر در مردمی سازی بخشهای مختلف دولت را نشان می دهد.
یکی از مفاهیم مهم بیانیه گام دوم، مفهوم نظریه نظام انقلابی است که در آن، گفته شده که انقلاب اسلامی، هیچ ناسازگاری و تضادی بین جوشش انقلابی و نظم سیاسی و اجتماعی نمی بیند بلکه از نظریه نظام انقلابی تا ابد دفاع می کند. مردمی سازی به دنبال تجلی جوشش انقلابی در بخش های مختلف است تا بتواند آرمانهای والای پیش بینی شده در گام دوم انقلاب و تحول مورد نظر در کشور به سوی پیشرفت و تعالی را محقق کند.
بنابر این میتوان گفت مردمی سازی، یکی از بسترهایی است که از آن برای تحقق بیانیه گام دوم انقلاب، می توان استفاده کرد.
فارس: مردمی سازی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، چه اثری در پیشرفت کشور و دستیبابی به آرمانهای گام دوم می تواند داشته باشد؟
جنابی: یکی از مجموعههای مهمی که میتواند نقش بی بدیلی در ایجاد تحول در کشور داشته باشد، نهاد علم و به تبع آن، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. دستیابی به آرمانهای والای ترسیم شده در گام دوم انقلاب، نیازمند ایجاد تحول در بخشهای مختلف کشور است و این تحول، جز با خواست و اراده آحاد مردم و مشارکت فعال آنها، نمیتواند به نحو مطلوب محقق شود و اساتید، دانشجویان و عموم دانشگاهیان، در این زمینه نقش و وظایف ویژهای بر عهده دارند. لذا مردمی سازی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، جزء مهمترین اقداماتی است که اگر به خوبی انجام شود میتواند آثار مهمی در حل مسائل کشور و ایجاد تحول در جامعه به سوی پیشرفت و تعالی داشته باشد.
فارس: منظور شما از مردم در وزارت علوم، چه کسانی است؟
جنابی: مردم در این مجموعه، در سه سطح قابل تعریف هستند. سطح اول، شامل اساتید، دانشجویان و همیاران علمی (کارکنان) و پژوهشگران و فناوران میشود که ذینفعان اولیه دانشگاه ها و مراکز پژوهشی و فناوری هستند. سطح دوم، شامل تشکلها، انجمنهای علمی و انواع حلقههای میانی و مجموعههای متشکل از بخش قبلی خواهد بود و سطح سوم، عموم مردم در بخشهای مختلف را در بر میگیرد. بر این اساس، هنگامی که از مردمی سازی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری صحبت میکنیم، همه سطوح مذکور را مد نظر داریم و به همین دلیل، بر این باوریم که ظرفیت های مردمی ارزشمندی در این مجموعه وجود دارد که می توان با فعال کردن بیش از پیش آنها، نقش موثری در حل مسائل کشور و ساخت آینده ایفا کرد.
فارس: دانشگاهیان چگونه میتوانند در این مسیر نقش آفرینی کنند؟
جنابی: اولین نکته ای که باید برای آن تلاش کرد، این است که مردم بویژه اساتید، دانشجویان، نخبگان و حلقههای میانی متشکل از آنها، وظایف خود در ساختن آینده کشور را بشناسند و ایجاد تحول در ذهن و واقعیت جامعه و جهان را از مهمترین وظایف خود بدانند و با مشارکت فعال در تصمیم سازی ها، تصمیم گیریها، اجرا و نظارت، بتوانند نقش خود را در این باره، به خوبی ایفا کنند و به وظایف تاریخی خود در ساختن الگوی نظام پیشرفته اسلامی عمل کنند.
این مهم نیازمند ایمان آحاد مخاطبان به این آرمانهای والا و عمل به وظایف خود در قبال آنها است و برای این منظور، سازوکارهای لازم برای تسهیل این نقش آفرینی نیز باید از سوی دست اندرکاران، طراحی و پیاده سازی شود. بنابراین، دانشگاهها و مسؤولان مربوطه در بخشهای مختلف آموزش عالی کشور، لازم است با طراحی هوشمندانه و خلاقانه، بسترهای لازم برای نقش آفرینی فعال اساتید و دانشجویان و حلقه های میانی را برای حل مسائل موجود، ساختن آینده کشور و دستیابی به پیشرفت مورد نظر، بیش از پیش فراهم کنند و این مهم، از رؤسای دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری خواسته شده است.
فارس: این همه تأکید برای جلب مشارکت مردم در امور مختلف، چه ضرورتی دارد؟
جنابی: حضور و مشارکت مردم در امور، یک اصل مهم اسلامی است و اینطور نیست که صرفاً برای ایجاد احساس مشارکت و یا بهتر انجام شدن امور، به حضور و مشارکت مردم نیاز باشد بلکه علاوه بر این، اساساً ایجاد تحول مورد نظر و دستیابی به پیشرفت، جز با مشارکت فعال مردم امکان پذیر نیست لذا در مردمی سازی در بخشهای مختلف، باید بگونهای عمل نمود که مردم در سطوح مختلف تصمیم سازی، تصمیم گیری، اجرا و نظارت بتوانند مشارکت فعال کنند و خود را در قبال حل مسائل موجود و ساختن آینده کشور، مسؤول بدانند و در میدان عمل، حضور داشته باشند چرا که اگر مردم بخواهند، مردم بیایند و مردم اقدام کنند، میتوان به دستیابی به آرمانهای والای ترسیم شده، عمیقا امیدوار بود. اهمیت این موضوع به حدی است که در بسیاری از سخنرانی های رهبر معظم انقلاب، بر ضرورت نقش آفرینی و مشارکت مردم، تأکید شده است و در دیدار مورخ ۲۶ دی ۱۴۰۲ ائمه جمعه سراسر کشور، در یک سخنرانی پنجاه دقیقهای، یکصد و چهار بار واژه «مردم» بکار برده شده است. بنابر این توجه به نقش مردم در دستیابی به آرمانهای مورد نظر، امری ضروری است و دانشگاهیان باید هم خود این نقش و وظیفه را بشناسند و به آن عمل کنند و هم این وظیفه را برای آحاد مردم تبیین نمایند تا آنها نیز بتوانند این نقش را به خوبی ایفا کنند.
نکته مهم دیگری که باید در مردمی سازی به آن توجه کرد، این است که منظور از دولت مردمی و حکمرانی مردمی نیز صرفاً حضور مسؤولان دولت در میان مردم و تعامل با آنها نیست بلکه علاوه بر این که بسیار مهم هم هست، ایجاد و ارتقای احساس مسؤولیت در آحاد مردم برای مشارکت فعال و نقش آفرینی موثر در ساخت آینده و پیشرفت و تعالی جامعه و شکل گیری تمدن نوین اسلامی و ایجاد سازوکارهایی برای این نقش آفرینی از سوی مردم نیز مد نظر است که مردمی سازی در هر بخش از دولت، این اهداف والا را نیز دنبال میکند.
دانشگاهها، بستر نقش آفرینی فعال اساتید و دانشجویان و حلقههای میانی را برای ساختن آینده کشور و دستیابی به پیشرفت مورد نظر در گام دوم، بیش از پیش فراهم کنند
فارس: درباره بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و وظایفی که در قالب این بیانیه بر عهده جوانان کشور قرار میگیرد صحبت کردید، جامعه دانشگاهی و مسؤولان حوزه آموزش و پژوهش در این زمینه چه باید بکنند؟
جنابی: با توجه به اهمیت بسیار زیاد بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، از تمام مسؤولان دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی و فناوری انتظار میرود اکنون که در آستانه پنجمین سالگرد صدور بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی از سوی مقام معظم رهبری قرار داریم، ضمن پیش بینی برنامههایی برای تبیین بیش از پیش محتوای بیانیه گام دوم، نقش خود و آحاد دانشگاهیان را در قبال اجرای این بیانیه بازشناسی کرده و برای عمل به این وظایف مهم، تلاش و برنامه ریزی کنند. در این راستا، کارویژه های مشخصی در مجموعه وزارت علوم و دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری قابل تعریف است که با اجرای آنها، می توان به تحقق هر چه بهتر اهداف بیانیه گام دوم انقلاب، کمک کرد و وزارت علوم این انتظار را دارد که همه دانشگاه ها و مؤسسات پژوهشی و فناوری، بطور جدی به موضوع بیانیه گام دوم انقلاب بپردازند و برای تحقق آن، بیش از پیش تلاش کنند.
* پیگیری اهداف حوزه مردمی سازی در وزارت علوم برمبنای ۶ محور
فارس: فعالیت مردمی سازی در وزارت علوم به چه شکل انجام میشود؟
جنابی: با تدبیری که وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری داشته است، این موضوع بطور جدی در دستور کار وزارت علوم، قرار گرفته است. در حال حاضر، مطالعات و بررسی های اولیه در این خصوص انجام شده و با مسؤولان ذیربط در این وزارتخانه و همچنین افراد صاحب نظر و دارای ایده، جلسات جداگانه متعددی برگزار شده است. برنامه ای در دست تدوین است که در آن، فعالیت مردمیسازی در این وزارتخانه در ۶ محور کلی قرار است دنبال شود.
فارس: چه محورهایی؟
جنابی: بسترسازی برای افزایش نقش و مشارکت مردم در امور کشور، استفاده از ظرفیت اساتید، دانشجویان و نخبگان برای حل مسائل موجود، ارائه راهکار عملی برای غلبه بر سازوکارهای ناکارآمد، پر هزینه و زمانبر دیوانسالار، تحقق گام دوم انقلاب اسلامی بر مبنای بیانیه صادر شده از سوی مقام معظم رهبری، بسترسازی به منظور استفاده از ظرفیت اندیشکدهها، پژوهشکدهها، نخبگان و خبرگان برای ایجاد تحول در نظام حکمرانی کشور و ارتقای الگوی حکمرانی مردمی و همچنین فرهنگسازی و ترویج روحیه مردمی از جمله محورهایی است که در مردمی سازی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مد نظر قرار دارد.
* گامهای اجرایی برداشته شده اما هنوز با نقطه مطلوب فاصله داریم
فارس: این برنامه ریزیهایی که فرمودید به مرحله اجرا هم رسیده است؟ یعنی در زمینه مردمی سازی تاکنون اقدام عملی هم داشتهاید؟
جنابی: توجه به این نکته حائز اهمیت است که بطور طبیعی، اقدامات مهمی از سوی بخش های مختلف در وزارت علوم و دانشگاهها در ابتدای دولت سیزدهم تا کنون انجام شده که در راستای اهداف مردمی سازی بوده است اگر چه لزوماً این نام شاید برای آنها ذکر نشده باشد. بنابراین، پرداختن به اهداف مورد نظر در این موضوع، از حدود دو سال و نیم گذشته وجود داشته و تلاش های ارزشمندی در این باره صورت گرفته است اما با توجه به اهداف مهم در نظر گرفته شده در مردمی سازی، هنوز با نقطه مطلوب، فاصله داریم و به لطف خدا، پس از جمعبندی برنامههای تدوین شده برای مردمی سازی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اقدامات اجرایی برای تحقق آنها توسط بخش های مختلف ذیربط، انجام خواهد شد.
همچنین از مسؤولان حوزه آموزش عالی به ویژه رؤسای دانشگاهها و مؤسسات پژوهشی و فناوری نیز خواسته شده است که پیرامون موضوع مردمیسازی تأمل داشته باشند و ضمن پرداختن به موضوع در مجموعه تحت مدیریت خود، سازوکارهایی برای جلب مشارکت دانشگاهیان و مردم در تصمیمسازی، تصمیمگیری، اجرا و نظارت در دانشگاهها و مؤسسات آموزشی و پژوهشی شناسایی و طراحی کنند و همزمان با ارائه نقطه نظرات و پیشنهادات به ستاد وزارت علوم، کارویژه های مشخصی را نیز برای دستیابی به اهداف مردمی سازی در مجموعه تحت مدیریت خود، طراحی و پیاده سازی کنند.
فارس: با توجه به اینکه به انتخابات مجلس شورای اسلامی نزدیک می شویم، به نظر شما دانشگاهیان چگونه می توانند در جلب مشارکت بیش از پیش مردم نقش آفرینی کنند؟
جنابی: اساتید و دانشجویان، با توجه به شأن و جایگاه مهمی که در خانواده و محیط پیرامون خود و همچنین در جامعه دارند، میتوانند نقش بسیار مهمی در تبیین اهمیت موضوع و جلب مشارکت بیش از پیش آحاد مردم در انتخابات پیش رو داشته باشند. اگر ما سخن از «مشارکت در ساختن آینده کشور» به میان می آوریم، بطور طبیعی یکی از مصادیق مهم این موضوع، مشارکت در تعیین نمایندگان و مسؤولان شایسته برای اداره کشور از طریق انتخابات است لذا همه دانشگاهیان، نقش و مسؤولیت بسیار مهمی در جلب مشارکت در انتخابات بر عهده دارند. بدین منظور، در وهله اول باید مجموعه خانواده آموزش عالی کشور، یکدل و یک صدا، برای مشارکت فعال در انتخابات و انتخاب افراد اصلح، نقش آفرینی کنند و در وهله بعد، تمام تلاش خود را برای تبیین اهمیت موضوع برای دیگران و ترغیب آنها برای مشارکت فعال در انتخابات، بکار گیرند.
در این راستا، به نظر می رسد اگر اساتید و دانشجویان، با همکاری رسانه ملی و سایر بسترهای اطلاع رسانی موجود و همچنین با سخنرانی ها و گفتگوهای جمعی و موردی، تلاش کنند با استفاده از انواع روشهای خلاقانه، پنج موضوع مهم زیر را برای مخاطبان خود تبیین نمایند، می توانند نقش مهمی در جلب مشارکت آنها در انتخابات ایفا کنند:
در وهله اول، «تبیین وضع موجود کشور که بیانگر واقعیت های موجود اعم از نقاط قوت و نقاط ضعف است»، باید مد نظر قرار گیرد و بصورت دقیق و علمی و با پرهیز از هرگونه جانب داری یا سیاه نمایی، به آن پرداخته شود.
ما به لطف خدا و با تلاشهای ارزشمندی که در طول سالهای مختلف انجام شده است، نقاط قوت و پیشرفتهای چشمگیری در بسیاری از حوزهها در کشور خود داریم که تبیین صحیح آنها، ضمن افزایش امید در مخاطبان، آنها را به تلاش برای حل سایر مسائل نیز سوق میدهد و در برخی حوزهها نیز نقاط ضعف مهمی داریم که با شناخت صحیح آنها و برنامه ریزی درست، با اتکا به ظرفیتها و فرصتهای ارزشمند موجود در کشور، میتوانیم آنها را نیز مرتفع کنیم و به پیشرفت بیش از پیش دست یابیم. بنابر این بیان صحیح نقاط ضعف در کنار نقاط قوت، این احساس را در مخاطب ایجاد میکند که مسؤولان نیز از مسائل موجود، شاخت کافی دارند و برای حل آنها در تلاش هستند. همچنین بیان صادقانه و خالصانه، نقش مهمی در جلب اعتماد مخاطبان و ایجاد احساس همدلی در ایشان ایفا میکند.
دومین موضوع، این است که «برای حل مسائل موجود در کشور، راه حل وجود دارد». این نکته بسیار مهمی است که دانشگاهیان میتوانند برای مخاطبان تبیین کنند که اگر ما در یک زمینه ای مسائلی داریم و نیاز به بهبود داریم، راه حل مشخص برای این موضوع نیز وجود دارد و در اختیار است.
بیان نمونههایی از انواع این راهحلها در زمینههای مختلف نیز میتواند مخاطبان را بیش از پیش در این خصوص آگاه کند. موضوع مهم سوم، این است که «توان حل مسائل موجود در کشور را نیز داریم». این خود نکته ی بسیار مهمی است. یعنی علاوه بر اینکه مسائل کشور را میشناسیم و برایش راه حل داریم، توان حل کردن آنها را نیز داریم و در یک کلام، به شعار «ما میتوانیم» از عمق جان ایمان داریم. برای این مهم، بیان مثالهای واقعی از تلاشهایی که در کشور انجام شده است و یک مسأله مشخصی را مرتفع کرده است، میتواند به درک بهتر مخاطبان از موضوع کمک کند.
به عنوان مثال، اگر در یک زمانی، با چالش تولید بنزین در کشور مواجه بودیم، متخصصان ایرانی بویژه جوانان، توانستند پالایشگاه ستاره خلیج فارس را احداث نمایند تا به حل این مسأله کمک شایانی کند و همین جوانان، می توانند کارهای بزرگ دیگری نیز انجام دهند و کشور را به پیشرفت بیش از پیش برسانند.
موضوع چهارم، این است که با اتکا به ظرفیت ها و فرصتهای ارزشمند طبیعی و انسانی موجود در کشور، «به آینده امیدوار و خوش بین هستیم» و افق روشنی را پیش روی کشور میبینیم.
موضوع پنجم که موضوع بسیار مهمی هم هست، این است که «آحاد مردم، خود بخشی از راه حل برای ساختن آینده کشور هستند». به بیان دیگر، حل مسائل موجود و پیشرفت در بخشهای مختلف، نیازمند حضور و مشارکت فعال آحاد مردم است تا بتوانند آینده مورد نظر را بسازند و مشارکت در انتخابات و انتخاب افراد شایسته و اصلح، یکی از اولین ضرورتها در این حوزه است.
فارس: سخن پایانی.
جنابی: با توجه به ظرفیتها و فرصت های عظیم طبیعی و انسانی موجود در کشور و رهبری حکیمانه مقام عظمای ولایت، آینده کشور، آینده روشنی است و به فضل الهی، با تلاش همه متولیان ذیربط در بخش های مختلف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، افق روشنی در افزایش بیش از پیش نقش دانشگاهیان و عموم مردم برای ساختن آینده کشور، پیش رو خواهد بود.
پایان پیام/